دریاچه زریوار به کردی ( زریقار ) یا زریبار (در گویش سورانی) در شهرستان مریوان، از جمله نقاط گردشگری استان کردستان است. شهرستان مریوان در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شمال غربی سنندج واقع شده‌است. دریاچه زریوار، پرندگان مهاجر و بومی و محیط زیست باتلاقی منحصر به فرد آن و همچنین جنگل‌های اطراف، این منطقه را به یکی از نقاط محبوب و پربازدید برای گردشگران تبدیل کرده‌است.
دریاچه زریبار بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین ایران است و از معروف‌ترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعی غرب کشور محسوب می‌شود. دور تا دور دریاچه با کوه‌هایی زیبا از درختان و مراتع احاطه شده‌است که جلوه ای منحصر به فرد به این دریاچه می‌دهند.
بخش اصلی و کاسه تالاب به شکل کشیده با طول متوسط حدود ۵٫۴ کیلومتر و عرض متوسط نزدیک به ۲ کیلومتر است. عمق آن به‌طور متوسط در حدود ۳ متر (بین ۲ تا ۵٫۵ متر) است؛ به این ترتیب مساحت کاسه تالاب حدود ۳٫۸ است که با حواشی نیزار جمعاً حدود ۲۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. این موضوع باعث شده تا بتوان به راحتی بر روی آن قایقرانی کرد.[۱]
آب دریاچه زریوار از چشمه‌های جوشانی که در کف آن قرار دارد و از آب باران و برف تأمین می‌شود. به دلیل کاهش ارتفاع آب این دریاچه در سال‌های اخیر، سالانه در حدود ۳٫۶ میلیون متر مکعب آب از دریاچه سد گاران بر روی رود سیروان توسط یک خط لوله به این دریاچه منتقل می‌شود.کە این موضوع نگرانیهایی را به دلیل عدم مطالعه کارشناسی به وجود اورده است.
این تالاب به دلیل شرایط مناسبی که دارد پذیرای گیاهان و جانوران گوناگون است و فعالیت‌های پرنده‌نگری و ماهیگیری در آن رونق دارد. این دریاچه ۱۰۲اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید. همچنین این تالاب از سال ۱۳۸۸ به عنوان پناهگاه حیات وحش تحت نظر سازمان محیط زیست قرار دارد.
[post_propagation id=”2979″]
دریاچه زریوار یکی از محل‌های بسیار مناسب زیست پرندگان در غرب ایران است. در این دریاچه پرندگان مختلفی از جمله اردک سرحنایی و سرسبز، بوتیمار بزرگ و کوچک، انواع چنگر، پرستوهای دریایی، کاکایی‌ها، حواصیل خاکستری، خوتکا، لک‌لک‌های مهاجر و پرندگان شکاری همچون سنقر تالابی و دلیجه است.
داستان دریاچه زریوار
روزی روزگاری در محل کنونی دریاچه، شهری بود که حاکم ستمگری داشت به نام فیله قوس. یک روز درویشی به همراه همسرش سوار بر الاغ از نزدیکی شهر عبور می‌کرد که ماموران حاکم او را دستگیر و به شهر می‌آورند. اهالی شهر و ماموران درویش و همراهانش را را آزار می‌دهند و مجبور به انجام کارهای سخت و طاقت‌فرسا می نمایند تا جایکه دُم الاغ، تنها سرمایه‌ی درویش از جا کنده می شود و زن باردارش فرزند خود را از دست می‌دهد. درویش، خسته از ظلم اهالی و ماموران نزد حاکم رفته و خواستار عدالت می‌شود
اما حاکم او را مورد تمسخر قرار می دهد و بیرون می‌اندازد. درویش آزرده‌خاطر و دلشکسته بالای کوهی در شرق شهر می رود و شروع به راز و نیاز می کند. او حاکم و ماموران و اهالی را نفرین می‌کند و می‌گوید:”سرم را از سجده بر نمی‌دارم تا شهر را با آب یکسان نکنی و این قوم ظالم را نابود نکنی!” چنین می‌شود که دریاچه پدید می‌آید و شهر، اهالی و حاکم ستمگرش ناپدید می‌گردند. اکنون هم قبر درویش هنوز در پای کوه در حال تماشای دریاچه‌ی زریوار است.
به خاطر همین روایت است که زریوار را به عنوان دریاچه‌ای می‌شناسند که دادخواهی کرد!
تالاب زریبار به عنوان یک واحد اکولوژیکی و یک اکوسیستم آبی در کردستان پدیده‌ای بسیار زیبا و نادر می‌باشد. زریبار با قرار گرفتن در یک دره طولی نسبتاً وسیعی از دو طرف غرب و شرق با کوه‌های پوشیده از جنگل احاطه شده‌است. پوشش غالب اراضی در این منطقه را جنگل و بیشه زارهای نیمه انبوه تشکیل می‌دهند که گونه غالب جنگلی آن بلوط ایرانی بوده و در حالیکه سایر گونه‌های جنگلی دیگر مانند گلابی وحشی، زالزالک، بادام ، درخت ون ، در شیب‌ها و نقاط مختلف آن خودنمایی می‌کند.
پوشش گیاهی
از پوشش‌های گیاهی دریاچه می‌توان به گیاهان شناور چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه‌هایی از گیاهان خاردار و از گیاهان حاشیه‌ای می‌توان به گونه‌های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت‌بند، پیچک‌ها، لویی و بزواش، جگن و نعناع اشاره کرد.
آبزیان
گونه‌های بومی: سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی، ماهی گامبوزیا (در حال حاضر این‌گونه‌ها در دریاچه یافت نمی‌شوند) گونه‌های غیربومی: ماهی آمور سفید، کپور آیینه‌ای، کپور معمولی، کپور سرگنده و فیتوفاک اشاره کرد. ضمناً یک گونه مارماهی، ۵ گونه فیتوپلانکتون و ۱۷ گونه زئوپلانکتون شناسایی شده‌است. در خصوص گونه‌های وارداتی اخیر توسط سازمان شیلات و آبزیان می‌توان به گونه ماهی Gambosia siaaffinhs از خانواده poecilidae و یک گونه میگوی غول پیکر آب شیرین اشاره کرد.
پرندگان
در حال حاضر بیش از ۳۱ گونه پرنده بومی و مهاجر زندگی می‌کنند که از این تعداد تقریباً ۱۴ گونه بومی و مابقی انواع پرندگان مهاجرند. اردک سرحنایی و سرسبز (Anos platyrhynchos)، اگرتها، بوتیمار بزرگ و کوچک، انواع چنگر، پرستوهای دریایی، کشیم بزرگ (Podiceps cristafus) و کشیم کوچک (Tachybaptus ruficolis)، کاکائیها، حواصیل خاکستری، خوتکا، گیلار، و پرندگان شکاری همچون سنقر تالابی و دلیچه از گونه‌های با اهمیت و ارزشمند این تالاب به‌شمار می‌آیند.
پستانداران
روباه قرمز، خرگوش، گرگ،گراز و گربه وحشی.
لازم است ذکر شود که گونه‌های یاد شده به ویژه پرندگان، همهٔ پرندگان تالاب را شامل نشده بلکه شامل پرندگانی است که به صورت اکثریت بوده و برای افراد قابل مشاهده و تشخیص‌اند که این خانواده‌ها در طبقه‌بندی تالاب‌ها حائز اهمیت می‌باشد.
معرفی (وارد نمودن) گونه‌های غیر بومی برای تولید آبزیان، در کوتاه‌مدت سود اقتصادی دارد اما در بسیاری موارد در درازمدت به نابودی گونه‌های بومی و از بین رفتن محیط طبیعی و کاهش ارزش‌های تالابی منجر می‌شود.